Organización del tiempo de sueño y descanso en la educación preprimaria de Suecia y España. Una lectura desde el bienestar de la primera infancia
Resumen
Los tiempos de sueño y descanso juegan un papel fundamental en el bienestar y el aprendizaje de los niños y niñas más pequeños. La gestión del tiempo escolar, que es organizado por los sistemas educativos, afecta a las horas de instrucción del alumnado o al régimen de organización de la jornada lectiva, así como a los momentos dedicados al descanso y a las funciones vitales (comer, dormir, etc.). Este artículo se centra en el análisis normativo en el nivel estatal en España y Suecia en relación con estas cuestiones pedagógicas. Los resultados muestran cómo ambos sistemas educativos organizan el tiempo escolar de forma variable, lo que se traduce en diferentes organizaciones del tiempo, espacio y recursos humanos para permitir la función esencial del sueño o el descanso. Este hecho está teniendo consecuencias directas, en cuanto al tiempo que los niños y niñas pueden ocupar a las actividades y dedicar al descanso durante la educación preprimaria; así, en última instancia, se discute cómo este hecho está impactando en el bienestar infantil y se exploran futuras líneas de investigación.
Palabras clave
Texto completo:
PDFReferencias
Barinaga, M. (1994). To sleep, perchance to... learn? New studies say yes. Science, 265(5172), 603-605.
Bejarano, J. (2010). El currículum de la Educación Infantil. En Gimeno, J. (comp.). Saberes e incertidumbres sobre el currículum (pp. 399- 420). Madrid. Morata.
Becker, S.P., Craig A.S., Tori, R.V.D, Epstein, J. N. & Beebe, D. W. (2017) Intraindividual variability of sleep/wake patterns in relation to child and adolescent functioning: A systematic review. Sleep Medicine Reviews 34 (2017) 94e121
Cádiz Inclán, E. (2013). Hábitos del sueño infantil en el seguimiento de 0-3 años en Rocafort (Valencia): pautas educativas. Tesis doctoral. Dpto. de Didáctica y Organización Escolar de la Universitat de València. Disponible en: http://hdl.handle.net/10550/32188
Carrillo-Mora P., Ramírez-Peris J., Magaña-Vázquez K. (2013) Neurobiología del sueño y su importancia: antología para el estudiante universitario. Rev. Fac. Med. (Méx.) 56 ( 4), 5-15. Disponible en: http://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0026-17422013000400002&lng=es.
Domínguez-Serrano, M. y Pérez, A. (2021). ¿Cómo incorporar el análisis de los tiempos en la infancia?: una revisión metodológica. Sociedad e Infancias, 5(1), 41-55. https://dx.doi.org_/10.5209/soci.74469
Esping-Andersen, G. (1993). Los tres mundos del Estado del Bienestar. Alfons el Magnànim.
Estivill, E., Estivill, N.; Roure, F.; Segarra, F., Albares J., y Pascual, M. (2008): “Hábitos adecuados de sueño compatibles con lactancia materna a demanda”. Revista Pediátrica Atención Primaria, nº10: 207-16.
Eurydice (2021a). Spain Early Childhood Education and Care. Disponible en: https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/early-childhood-education-and-care-79_es
Eurydice (2021b). Sweden Early Childhood Education and Care Disponible en: https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/early-childhood-education-and-care-80_en
European Commission/EACEA/Eurydice (2019a). Recommended Annual Instruction Time in Full-time Compulsory Education in Europe – 2018/19. Eurydice – Facts and Figures. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
European Commission/EACEA/Eurydice (2019b). The Organisation of School Time in Europe. Primary and General Secondary Education – 2019/20. Eurydice Facts and Figures. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
Forero Rodríguez, D. E., & Alfonso, D. A. (2019). La importancia del sueño en la salud del recién nacido y el infante. https://editorial. konradlorenz. edu. co/2019/11/prevencion-de-la-enfermedad-y-la-muerte-en-el-embarazo-y-la-primera-infancia. html.
Gabaldón-Estevan, D. y Obiol-Francés, S. (2017). Guía sobre tiempos escolares. Creativity and Educational Innovation Review, (1), 12-69.
Gigant F., Arzilli C., Conte F., Toselli M., Viggiano M.P., Ficca G. (2014) The effect of a daytime nap on priming and recognition tasks in preschool children. Sleep. 2014,1; 37: 1087-1093.
Grigg-Damberger, M. M. (2017). Ontogeny of sleep and its functions in infancy, childhood, and adolescence. In Sleep disorders in children (pp. 3-29). Cham: Springer.
Gromada, A. y Shewbridge, C. (2016). Student Learning Time: A Literature Review, OECD Education Working Papers, No. 127, OECD Publishing, Paris. DOI: http://dx.doi.org/10.1787/5jm409kqqkjh-en
Högskoleförordningen (1993:100), Bilaga 2. https://www.riksdagen.se/sv/dokument-lagar/dokument/svensk-forfattningssamling/hogskoleforordning-1993100_sfs-1993-100
Herrero (2012) La perspectiva social de la jornada escolar en la Unión Europea estudio comparado en Italia, Francia, Portugal y España. Revista Española de Educación Comparada, 19 (2012), 193-218
Jones C.H., Ball H.L. (2013) Napping in English preschool children and the association with parents’ attitudes. Sleep Med. nº 14, 352-358.
Klein, J. (2004). Planning middle school schedules for improved attention and achievement. Scandinavian Journal of Educational Research, 48:4, 441-450, DOI: 10.1080/0031383042000245825
Kurdziel L., Duclos K., Spencer RM. (2013) Sleep spindles in midday naps enhance learning in preschool children. Proc Natl Acad Sci U.S A. 2013 ,22;110:17267-17272.
Läroplanen för förskolan, Lpfö18. https://www.skolverket.se/download/18.6bfaca41169863e6a65d5aa/1553968116077/pdf4001.pdf
Mendelson, W. B. (2017). The science of sleep: What it is, how it works, and why it matters. University of Chicago Press.
Mindell J. y Owens J. (2003) Sleep problems in pediatric practice: clinical issues for the pediatric nurse practitioner. J Pediatr Health 17(6):324 -331.
Mindell, J. y Williamson, A.A. (2018) Benefits of a bedtime routine in young children: Sleep, development,and beyond. Sleep Medicine Reviews 40 (2018) 93e108
Ministerio de Educación y Ciencia. MEC. (2008) ORDEN ECI/3960/2007, de 19 de diciembre, por la que se establece el currículo y se regula la ordenación de la educación infantil. Disponible en: https://www.boe.es/boe/dias/2008/01/05/pdfs/A01016-01036.pdf
Ministerio de Educación y Formación Profesional (2021) Educación Infantil https://www.educacionyfp.gob.es/contenidos/estudiantes/educacion-infantil.html
Nevšímalová, S., & Bruni, O. (2017). Sleep in neurological and neurodevelopmental disorders. In Sleep disorders in children (pp. 357-387). Cham: Springer.
Oaes, C., Staton, S., Houen, S., Cooke, E., Pattinson, C., Teo, S-L., & Thorpe, K. (2020). “Did my Child Sleep Today?”: Communication Between Parents and Educators in Early Childhood Education and Care Settings. Child & Youth Care Forum, 49: 265-283.
Olaya Villar, M.D. (1996) Revista interuniversitaria de formación del profesorado: RIFOP, Nº 25, pp. 167-174.
Pin Arboledas, G. (23 de marzo de 2021). El horario escolar y el descanso de la infancia y la adolescencia. Jornada de presentación del proyecto TIME. València, España. Disponible en: https//ansolab.blogs.uv.es/programs_jornada_time/
Pin, G., Cubel, M., Martin, G., Lluch, A. y Morell, M. (2011). Hábitos y problemas con el sueño de los 6 a los 14 años en la Comunidad Valenciana. Opinión de los propios niños. Anales de Pediatría 74 (2): 103- 115.
Planella Ribera, J. (2006). Cuerpo, cultura y educación. Desclée de Brouwer.
Roldán Montes, A. (2018). El espacio y el tiempo en educación infantil. En A.L. Bonilla y Y. Guash Marí. Entorno, Sociedad y cultura en Educación Infantil (135-143). Ediciones Pirámide.
Sánchez Rojo, A. (2019). Pedagogía de la atención para el siglo XXI: más allá de una perspectiva psicológica. Revista Española de Pedagogía, 77 (274), 421-436. doi: https://doi.org/10.22550/REP77-3-2019-02
Schweizer, H. (2010). La espera. Melodías de la duración. Madrid: Sequitur.
Skollagen (2010:800) https://www.riksdagen.se/sv/dokument-lagar/dokument/svensk-forfattningssamling/skollag-2010800_sfs-2010-800
Skolverket (2017) Måluppfyllelse i förskolan. Skolverkets allmänna råd med kommentarer. https://www.skolverket.se/getFile?file=3749
Skolverket (2018) Andelen förskollärare minskar
https://www.skolverket.se/om-oss/press/pressmeddelanden/pressmeddelanden/2019-04-09-andelen-forskollarare-minskar
Skolverket (2020a) Barn och förskola 2019. Beskrivande statistik. Dnr 2020 https://www.skolverket.se/download/18.6b138470170af6ce914ef2/1585554485184/pdf6542.pdf
Skolverket (2020b) Samtal om sömn viktigt i förskolan
https://www.skolverket.se/skolutveckling/forskning-och-utvarderingar/artiklar-om-forskning/samtal-om-somn-viktigt-i-forskolan
Skolverket (2021a) This is the Swedish school system https://utbildningsguiden.skolverket.se/languages/english-engelska/this-is-the-swedish-school-system
Skolverket (2021b) Så fungerar förskolan. https://www.skolverket.se/for-dig-som
.../elev-eller-foralder/skolans-organisation/sa-har-fungerar-forskolan
Skolverket (2021c) Hållbar utveckling samt hälsa och rörelse i förskolan
https://www.skolverket.se/skolutveckling/inspiration-och-stod-i-arbetet/stod-i-arbetet/hallbar-utveckling-samt-halsa-och-rorelse-i-forskolan
Trepat, C. A. (2011) El aprendizaje del tiempo en educación infantil. En Mª. P. Rivero Gracia, Didáctica de las Ciencias Sociales en Educación Infantil. Zaragoza: Mira Editores.
Valdivia Á.I., Sáez Z.M., y Abadal B.G. (2016) Influencia de los hábitos de sueño en el desarrollo del lenguaje en infantiles. Rev Cubana Pediatr. 2016;88(4):417-427.
Viloria, C. A., y González, A. F. (2017). Las prácticas de crianza de los padres: su influencia en las nuevas problemáticas en la primera infancia. Revista de Educación Inclusiva, 9 (1).
Willis, A. y Ricciuti, H. (2000): Orientaciones para la escuela infantil de cero a dos años. Morata.
Zabalza Beraza, M.A. (2014) Tiempos y espacios en la educación infantil. RELAdEI: revista latinoamericana de educación infantil, Vol. 3 (2),13-15.
Zamorano, M. M., Abad, M. E. M., Gomáriz, C. F., Herrera, C. Q., y Puerta, E. V. (2015). La Siesta: Evidencia científica de sus beneficios. Canarias pediátrica, 39(1), 30-33.
Enlaces refback
- No hay ningún enlace refback.
Este obra está bajo una licencia de Creative Commons Reconocimiento-NoComercial-CompartirIgual 4.0 Internacional.
Revista de Sociología de la Educación - RASE
ISSN: 2605-1923 (anterior ISSN: 1988-7302)
raserevista@gmail.com
Las publicaciones de la RASE tienen Licencia Creative Commons Reconocimiento-NoComercial-CompartirIgual 4.0 Internacional.