La circulación de cerámicas a través de la cuenca del río Miño durante el final de la Edad del Hierro a partir de la Arqueología y Arqueometría: el caso de los vasos cilíndiricos


Resumen


En este trabajo, presentamos un estudio completo, que incluye diferentes perspectivas de análisis, de una de las formas cerámicas más atípicas del conjunto material de la Edad del Hierro del noroeste peninsular: los vasos cilíndricos. Estas piezas, en sus diferentes formatos, son un tipo cerámico propio de la cuenca media y/o inferior del río Miño, encontrado en contextos de cambio de Era. A lo largo del texto, describimos en profundidad su tipología e investigamos la forma desde sus posibles orígenes (dada su diferencia con el resto de formas de la Edad del Hierro), difusión, funcionalidad, e intentamos aportar una cronología lo más precisa posible. Se combinan la metodología arqueológica tradicional con la arqueometría y la etnografía. Este tipo de estudios nos permite comprender mejor, no sólo la cultura material, sino también las dinámicas culturales y socioeconómicas del momento de transición entre la Edad del Hierro y la Época Romana. 


Texto completo:

PDF

Referencias


ÁLVAREZ GONZÁLEZ, Y.; LÓPEZ GONZÁLEZ, L. F. (2000): La secuencia cultural del poblado de Laias, 3o Congresso de Arqueologia Peninsular, 523–532.

ALVES, C.; MATALOTO, R.; SORIA, V. (2014): As produções de imitação da campaniense itálica em pasta cinzenta non sul do territorio actualmente português, As Produções cerâmicas de imitação na Hispania. Sociedad de Estudios de la Cerámica Antigua en Hispania (SECAH). Congreso Internacional (R. Morais; A. Fernández Fernández; M. J. Sousa, eds.), Universidade do Porto, Faculdade de Letras, Ex Officina Hispana, Sociedad de Estudios de la Cerámica Antigua en Hispania (SECAH), Porto, 165–176.

AMADO RODRÍGUEZ, E.; RODRÍGUEZ GARRIDO, B.; GUITIÁN FERNÁNDEZ, E.; RODRÍGUEZ NÓVOA, A.; REY CASTIÑEIRA, J.; LANTES SUÁREZ, Ó. (2015): Primeros ensayos para la caracterización de uso de la cerámica de la Edad del Hierro del NW Ibérico, ArchaeoAnalytics. Chromatography and DNA analysis in archaeology (C. Oliveira; R. Morais; Á. Morillo Cerdán, eds.), Municipio de Esposende: 104–117.

BONET ROSADO, H.; MATA PARREÑO, C. (2008): Las cerámicas ibéricas. Estado de la cuestión, Cerámicas hispanorromanas: un estado de la cuestión (D. Bernal Casasola y A. Ribera i Lacomba, eds.), Universidad de Cádiz, Servicio de Publicaciones, Cádiz, 147–170.

CALO RAMOS, N. (1999): Introducción ao estudio da decoración da cerámica castreña. Un caso puntual: Borneiro, Universidade de Santiago de Compostela.

CONDE BERDÓS, M. J. (1990): La producción cerámica en el mundo ibérico: el kalathos, análisis y clasificación, Universidad de Barcelona.

FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ, A. (2009): Cerámicas del mundo castrexo del NO Peninsular. Problemática y principales producciones, Cerámicas hispanorromanas: un estado de la cuestión (D. Bernal Casasola y A. Ribera i Lacomba, eds.), Universidad de Cádiz, Servicio de Publicaciones, Cádiz, 221-244.

FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ, A.; BARCIELA, P. (2016): Emporium. Mil anos de comercio en Vigo, Concello de Vigo, Vigo.

FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ, A.; PÉREZ LOSADA, F. (2017): A cibdá de Armea I: escavacións no xacemento galaico-romano do monte do Señoriño, Servizo de Publicacións da Universidade de Vigo, Vigo.

GARCÍA ALÉN, L. (1983): La alfarería de Galicia, Fundación Pedro Barrié de la Maza, A Coruña.

GENIN, M. (2007): La Graufresenque (Millau, Aveyron) : Volume 2, Sigillées lisses et autres productions, Editions de la Fédération Aquitana.

GONZÁLEZ RUIBAL, A. (2007): Galaicos. Poder y Comunidad en el Noroeste de la Peninsula Ibérica (1200 a.C.-50 d.C.). Tomo II. Brigantium 19, Museo Arqueolóxico de San Antón, A Coruña.

HIDALGO CUÑARRO, J. M. (1985): Castro de Vigo. Campaña 1983, Dirección Xeral do Patrimonio Artístico e Monumental, Santiago de Compostela.

LÓPEZ CUEVILLAS, F.; LORENZO FERNÁNDEZ, X. (1986): Castro de Cameixa: 1944-1945, Dirección Xeral do Patrimonio Artístico e Monumental, Santiago de Compostela.

LÓPEZ CUEVILLAS, F. (1968): A Edade do Ferro na Galiza, Real Academia Galega.

MARTÍN SEIJO, M. (2012): A xestión do bosque dende a Idade do Ferro a época romana no noroeste da península ibérica: consumo de combustibles e producción de manufacturas em madeira, Universidade de Santiago de Compostela.

MARTÍNEZ SALAZAR, A. (1913): El modio de Ponte Puñide, Boletín Da Real Academia Galega 8 (79), 170–184.

PÉREZ OUTEIRIÑO, B. (1987): “A cidade” de San Cibrán de Lás. Objectivos e resultados das últimas intervencións arqueológicas (1982-1983), Lucerna 2a Serie II, 15–39.

RAMOS FERNÁNDEZ, R. (1992): La crátera iberorromana de la Alcudia. Estudios de Arqueología Ibérica y Romana 89, 175–190.

REY CASTIÑEIRA, J. (1979): Tipología de la cerámica castreña. Aportación a su estudio, Universidad de Santiago de Compostela.

REY CASTIÑEIRA, J. (1991): Yacimientos castreños de la vertiente atlántica. Análisis de la cerámica indígena, Universidad de Santiago de Compostela.

REY CASTIÑEIRA, J. (2014): A olaria castreja de tradiçao Minho, As Produções cerâmicas de imitação na Hispania. Sociedad de Estudios de la Cerámica Antigua en Hispania (SECAH). Congreso Internacional (R. Morais; A. Fernández Fernández; M. J. Sousa, eds.), Universidade do Porto, Faculdade de Letras, Ex Officina Hispana, Sociedad de Estudios de la Cerámica Antigua en Hispania (SECAH), Porto, 289–302.

REY CASTIÑEIRA, J. (2000): Aportes para un encuadre de la cultura castreña en el marco peninsular, ADECAP. 3o Congresso de Arqueologia Peninsular, ADECAP, 359–372.

REY CASTIÑEIRA, J. (2020): Cultura castrexa. Territorios, tiempos y aculturaciones, La ruta de las Estrímnides. Navegación y conocimiento del litoral atlántico de Iberia en la Antigüedad (E. Ferrer Albelda, ed.), Universidad de Alcalá y Universidad de Sevilla, Alcalá de Henares, 423–448.

REY CASTIÑEIRA, J.; ABAD VIDAL, E.; CALO RAMOS, N.; MARTÍN SEIJO, M.; QUINDIMIL GARCÍA, L.; RICO REY, A.; RODRÍGUEZ CALVIÑO, M.; TEIRA BRIÓN, A. (2009): Metodoloxía e criterios para o estudo dos materiais arqueolóxicos: o proxecto do castro da Punta do Muiño. Gallaecia, 28: 213–232.

REY CASTIÑEIRA, J.; MARTÍN SEIJO, M.; RODRÍGUEZ NÓVOA, A. A.; BETTENCOURT, A. M. S. (2016): Wooden material culture during the Iron Age in Northwest Iberia: wooden vessels and their skeuomorphs, Wood and Charcoal. Aproaches from Archaeology, Archaeobotany, Etnhnography and History (15th-16th April, 2016).

REY CASTIÑEIRA, J.; SOTO ARIAS, P. (2002): Estudio preliminar del análisis físico-químico aplicado a la cerámica castreña, Gallaecia 21, 159–176.

REY CASTIÑEIRA, J.; TEIRA BRIÓN, A.; RODRÍGUEZ CORRAL, J.; CALO RAMOS, N.; LÓPEZ GONZÁLEZ, T. (2013): Cámaras de cocción móviles de la Edad del Hierro del NO peninsular: una propuesta de reconstrucción experimental, Experimentación en arqueología. Estudio y difusión del pasado (A. Palomo; R. Piqué; X. Terradas; eds.), MAC, Girona, 453-461

RODRÍGUEZ CORRAL, J. (2008): Una propuesta de estudio tecnológico de la cerámica castrexa: el caso de Borneiro B, Gallaecia 27, 205–225.

RODRÍGUEZ NÓVOA, A. A. (2020): Yacimientos de la cuenca del Miño: análisis de la cerámica indígena, Universidade de Santiago de Compostela.

RODRÍGUEZ NÓVOA, A. A.; VALLE ABAD, P.; FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ, A. (2019): Contextos cerámicos de la segunda mitad del s. I e inicios del s. II de la “cibdá” galaico-romana de Armea (Ourense), Opera fictiles: estudios transversales sobre cerámicas antiguas de la península ibérica (J. Coll Conesa, coord.), La Ergástula, 181–200.

RUIZ TORRES, P.; PEINADO ESPINOSA, M. V. (2014): Las imitaciones de barnices negros republicanos en cerámica de pasta gris en los Villares de Andújar (Jaén), As Produções cerâmicas de imitação na Hispania. Sociedad de Estudios de la Cerámica Antigua en Hispania (SECAH). Congreso Internacional (R. Morais; A. Fernández Fernández; M. J. Sousa, eds.), Universidade do Porto, Faculdade de Letras, Ex Officina Hispana, Sociedad de Estudios de la Cerámica Antigua en Hispania (SECAH), Porto, 45–49.

SALQUE, M.; BOGUCKI, P. I.; PYZEL, J.; SOBKOWIAK-TABAKA, I.; GRYGIEL, R.; SZMYT, M.; EVERSHED, R. P. (2013): Earliest evidence for cheese making in the sixth millennium bc in northern Europe, Nature 493 (7433), 522–525. https://doi.org/10.1038/nature11698

SEOANE NOVO, C. (2016): A cerámica no espello dos metais. Definición de criterios e metodoloxía de traballo a partir dos materiais do Castro do Achadizo (Boiro, A Coruña), Estudo de Arqueoloxía, Prehistoria e Historia Antiga: achegas dos novos investigadores, Andavira, Santiago de Compostela, 145–155.

SEOANE NOVO, C. (2017): Sítulas de bronce y barro en la Edad del Hierro del noroeste peninsular: motivos, técnicas y patrones decorativos, Investigaciones arqueológicas en el valle del Duero: del Paleolítico a la Edad Media: actas de las V Jornadas de Jóvenes Investigadores del valle del Duero. Del Paleolítico a la Edad Media, Glyphos Publicaciones, 192–206.

TEIRA BRIÓN, A.; REY CASTIÑEIRA, J.; CALO RAMOS, N.; AMADO RODRÍGUEZ, E. (2013): Cooking pots or cooking with pots? Experiments with Iron Age portable baking/ firing chambers of NW Iberia, 7th Experimental Archaeology Conference.

VALLE ABAD, P.; RODRÍGUEZ NÓVOA, A. A.; FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ, A. (2020): Contextos cerámicos de yacimiento galaico-romano de Armea, Allariz (Ourense), Ex Officina Hispana- Cuadernos de La SECAH 4, 197–224.

VÁZQUEZ VARELA, J. M.; GUITIÁN FERNÁNDEZ, E. (1981): Determinación de la temperatura de cocción. Revista de Arqueología 4, 89–93.


Enlaces refback

  • No hay ningún enlace refback.



http://ojs.uv.es/public/site/images/ripolles/by_nc_sa__88

SAGVNTVM is licensed under a Creative Commons Reconocimiento-NoComercial-CompartirIgual 3.0 Unported

Creado a partir de ojs.uv.es

Editada por el Departament de Prehistòria, Arqueologia i Història Antiga de la Universitat de València

ISSN electrónico: 2174-517X

ISSN impreso: 0210-3729

doi: 10.7203/SAGVNTVM